پراکسید هیدروژن و درمان زخم

پراکسید هیدروژن (H2O2) یا آب اکسیژنه یک ضدعفونی کننده موضعی است. این ماده برای درمان زخم کاربرد دارد و از طریق اکسیداسیون و تولید اکسیژن موضعی، پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا) را از بین می‌برد. گزارش شده است که H2O2 یک مولکول بیوشیمیایی فعال سنتز شده توسط سلول‌های مختلف است که بر رفتار بیولوژیکی از طریق مکانیسم‌های متعدد تأثیر می‌گذارد: تغییرات پتانسیل غشایی، تولید مولکول‌های جدید، و تغییر تعادل ردوکس درون سلولی، که منجر به فعال یا غیرفعال شدن مسیرهای انتقال سیگنال مختلف می‌شود. 

دیدگاه سنتی راجع به پراکسید هیدروژن

در دیدگاه سنتی، احتمال تغییر بافت زخم به واسطه استفاده از پراکسید هیدروژن مطرح شده بود. امروزه سطح مناسب پراکسید هیدروژن یک نیاز مهم برای بهبود طبیعی زخم در نظر گرفته می‌شود. استفاده از پراکسید هیدروژن یا H2O2 موجب حذف آلودگی میکروبی و گاهی اوقات قطع خون‌ریزی می‌گردد.

در حال حاضر درمان موثر و عملی زخم های مزمن چالشی بالینی است. یکی از کاربردهای مهم بالینی پراکسید هیدروژن (H2O2) تمیز کردن زخم‌ها به منظور ضدعفونی زخم در غلظت 3٪ است.

غلظت پراکسید هیدروژن

نتایج به دست آمده نشان میدهد که غلظت هیدروژن پراکسید در حد میکرومولار با آزاد کردن اکسیژن و سرعت در اکسایش-کاهش (فرایند ردوکس) سب بهبود زخم‌های پوستی می‌گردد. این بررسی نقش هیدروژن پرواکسید در بهبود زخم پوستی و استفاده آینده آن در درمان زخم‌های مزمن را مورد بحث قرار می‌دهد.

در میان گونه‌های مختلف اکسیژن فعال، پراکسید هیدروژن (H2O2) واکنش‌پذیری نسبتاً ضعیفی دارد. وقتی یک آسیب پوستی اتفاق می‌افتد غلظت پراکسید هیدروژن در اطراف زخم به شدت افزایش یافته و سپس اوج گرفته و محو می‌گردد. این تغییر دینامیک سطح پراکسید هیدروژن با دوره بهبود زخم همراه است. غلظت پراکسید هیدروژن در بافت زخم تا حد مطلوبی بر نتیجه تاثیر می‌گذارد.

پراکسید هیدروژن؛ سیستم ایمنی و بهبود زخم

پراکسید هیدروژن در فرایند بهبود زخم عملکردهای متعددی را ایفا می کند. علاوه بر کشتن میکروارگانیسم‌ها، پراکسید هیدروژن به عنوان یک مولکول سیگنال (پیام‌رسان دوم) عمل می‌کند.  مولکول پیام رسان، سیگنال آسیب را ارسال می کند. سلول های ایمنی را برای پاسخ تحریک می کند.

اثر بیولوژیکی پراکسید هیدروژن در طول فرآیند بهبود زخم وابسته به دوز است. به عنوان مثال، در غلظت های نسبتاً بالا، هیدروژن پراکسید توانایی قوی خود را در اکسیداسیون و پیش التهاب برای ضد عفونی کردن بافت زخم نشان می دهد. با این حال، در غلظت‌های نسبتاً کم، H2O2 به حذف بقایای سلولی و پاتوژن کمک می‌کند و ترشح سیتوکین‌هایی که به تولید بافت‌ها کمک می‌کند را تحریک می‌نماید. از این رو، در این بررسی، نقش پراکسید هیدروژن در بهبود زخم پوستی و پتانسیل آن به عنوان یک عامل ترمیم زخم مزمن مورد بحث قرار گرفته است.

تولید پراکسید هیدروژن درون زا پس از آسیب پوستی

پراکسید هیدروژن در سلول های هوازی به عنوان یک محصول جانبی تنفس هوازی یا یک خروجی واکنش های آنزیمی در میتوکندری ها، پراکسی زوم ها یا سایر بخش های سلولی تولید می شود. تولید H2O2 به دلیل واکنش پذیری آن با سیستم های آنتی اکسیدانی داخل سلولی که شامل اسید اسکوربیک، گلوتاتیون، کاتالاز و سایر آنتی اکسیدان هاست، در سطح پایینی تحت شرایط اولیه حفظ می شود.

نقش تنظیمی پراکسید هیدروژن در ترمیم زخم

مرحله هموستاز

تخریب عروقی اغلب در زخم های پوستی ظاهر می شود. این صدمه، منجر به از دست دادن خون و هجوم عوامل بیماری‌زا می شود. از این رو، توقف خون‌ریزی اولین قدم برای بازگرداندن حجم خون و کاهش عفونت است. H2O2 فرایند قطع خونریزی را با چندین مکانیسم قابل قبول تسهیل می‌کند این مکانیسم‌ها شامل فعال کردن فاکتور بافتی سطح سلولی نهفته، تجمع پلاکتی، تحریک فعال‌سازی فاکتور رشد مشتق شده از پلاکت و تنظیم انقباض و عملکرد منع‌کنندگی . سلول‌های اندوتلیال است.

مرحله واکنش التهابی

التهاب، بافت زخم را ضد عفونی می کند تا محیطی مناسب برای تکثیر سلولی فراهم کند. پراکسید هیدروژن در بافت زخم به طور قابل توجهی در طول مرحله واکنش التهابی افزایش می یابد. تا به عنوان یک آغاز کننده  و محرک جهت التهاب قوی عمل کند.

اولین سلول های ایمنی که به محل زخم می رسند، نوتروفیل ها و ماکروفاژها هستند. آنها دارای توانایی قوی در بلعیدن میکروارگانیسم های فراری و کشتن آنها هستند. پراکسید هیدروژن به تولید برخی مولکول‌های با پتانسیل اکسیداتیو بالاتر و توانایی باکتری‌کشی قوی‌تر کمک می‌کند. تله خارج سلولی نوتروفیل (NET) یک مکانیسم باکتری کش موثر است که اولین مرحله آن به موادی مانند پراکسید هیدروژن بستگی دارد. پراکسید هیدروژن قادر به افزایش عملکرد ژن های وابسته به التهاب و سنتز سیتوکین های پیش التهابی است.

مرحله تکثیر سلولی

هنگامی که منابع عفونی و قطعات سلولی برداشته می شوند، بازیابی بافت حذف شده، مرحله بعدی فرایند بهبود زخم است. این فرایند عمدتاً به دو شکل انجام می‌شود: ساختن بافت پوششی و مجدد و تشکیل بافت گرانوله. (گرانوله تشکیل بافت جدید و عروق خونی در محل زخم (طی فرایند ترمیمی) گفته می شود. تشکیل بافت گرانوله در زخم های کوچک و سطحی حدود ۳ هفته و در زخم های بزرگ یا عمیق تر به زمان بیشتری نیاز دارد.) رگزایی یک مرحله کلیدی در تشکیل بافت گرانولاسیون بافت است. (H2O2می‌تواند ماکروفاژها، کراتینوسیت‌های شبکیه و سلول‌های عضلانی صاف عروق را تحریک کند تا فاکتور رشد اندوتلیال عروقی را آزاد کند که دارای توانایی قوی در ترویج رگ‌زایی است.

فاز بازسازی بافت

از اوایل بارداری پوست جنین می تواند به دلیل عدم وجود فاز التهابی بدون برجای گذاشتن جای زخم ترمیم گردد. بنابراین، اثر هیدروژن پراکسید بر فاز التهابی ممکن است بر شکل‌گیری مجدد بافت موثر باشد.

ترمیم زخم فرایندی است که بایستی به دقت کنترل شود. در درمان زخم می‌بایست برداشتن بافت آسیب دیده و فرآیندهای ترمیم و تشکیل بافت جدید به دقت تحت نظر باشد. تغییر دینامیک پراکسید هیدروژن در بافت زخم به حفظ تعادل در طول دوره بهبود زخم کمک می کند.

هیدروژن پراکسید باعث افزایش اکسیداتیو و همچنین رفع التهاب می شود. میتوان پراکسید را  یک تنظیم کننده التهاب دو طرفه نامید. استفاده از پراکسید هیدروژن به صورت کنترل نشده، می‌تواند منجر به التهاب مزمن می شود و بهبود زخم را به تاخیر اندازد.

شرکت داروسازی کیمیافام و محصول ضدعفونی کننده زخم نانوسیل
پس از سال‌ها تحقیق و پژوهش توسط شرکت داروسازی کیمیافام محلول ضدعفونی کننده زخم نانوسیل با ماده موثره پراکسید هیدروژن تولید و عرضه شده است. همچنین از مواد دیگری مانند یون نقره و بنزالکونیوم کلراید در محلول ضدعفونی کننده پوست و زخم نانوسیل استفاده شده است. محلول ضدعفونی کننده زخم نانوسیل موجب عدم مقاومت میکروبی می‌شود. محلول نانوسیل آی عدم ایجاد خشکی و عدم تحریکات پوستی را در فرایند درمان زخم داشته است.




برای اطلاعات بیشتر و خرید محلول ضدعفونی کننده نانوسیل آی با کارشناسان ما تماس بگیرید.